Trong suốt 2 cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp và Mỹ xâm lược, thôn Khe Mương được huyện Hải Lăng chọn làm chiến khu cách mạng để xây dựng, tập kết lực lượng đánh vào các căn cứ của kẻ thù. Trước sự lớn mạnh của lực lượng cách mạng và sự an nguy của chính quyền, kẻ thù đã tìm mọi cách để hủy diệt sự sống ở mảnh đất này. Thế nhưng mọi sự tàn bạo của kẻ thù cũng không khuất phục được ý chí kiên cường của cán bộ và nhân dân thôn Khe Mương. Đặc biệt vào đầu tháng 3 năm 1975, thôn Khe Mương được lực lượng cách mạng chọn làm nơi ém quân của các đơn vị chủ lực để chuẩn bị cho đợt tấn công giải phóng huyện Hải Lăng. Ông Bùi Xuân Kha, một Cựu chiến binh từng có mặt ở đây trong thời điểm này cho biết: Các đơn vị chủ lực sau khi tập trung lực lượng chia thành 5 mũi để ém quân cho đến sáng ngày 8/3/1975 thì bắt đầu nổ súng đánh vào các căn cứ ở 5 xã phía Nam của huyện Hải Lăng. Với tinh thần chiến đấu dũng cảm và sự phối hợp chặt chẽ với lực lượng du kích địa phương đã chiến đấu giải phóng huyện Hải Lăng trong vòng 11 ngày.
     Trở về xây dựng quê hương trong hoang tàn đổ nát, không đồng vốn cầm tay, cán bộ và nhân dân thôn Khe Mương không hề nao núng, thở than mà đoàn kết bắt tay nhau hàn gắn vết thương chiến tranh. Ông Trần Quốc Văn là người bám trụ trong suốt cuộc chiến và từ ngày đầu giải phóng đến nay cho biết: Trước những khó khăn, cán bộ, đảng viên ở đây đã bám sát cùng bà con để động viên, tháo gỡ từng công việc, nhất là ổn định nơi ăn ở để từng bước phát triển kinh tế. Do ở đây đất đai khô cằn, sản xuất phụ thuộc vào thiên nhiên và chủ yếu trồng màu nên giai đoạn đầu phải tập trung chỉ đạo với phương châm lấy ngắn, nuôi dài. Khi người dân có ít vốn liếng thì hướng bà con phát triển chăn nuôi, trồng cây ăn quả, cây lâm nghiệp... Từ hướng đi này cộng với sự quan tâm của cấp trên đã đưa người dân vùng chiến khu cách mạng thoát được nghèo, vươn lên làm giàu.
     Anh Lê Văn Huân, Chủ tịch UBND xã Hải Sơn cho biết thêm: Những năm gần đây, cán bộ và nhân dân thôn Khe Mương đã tạo ra được bước phát triển lớn về kinh tế - xã hội trên địa bàn. Tổng thu nhập của người dân ở đây trong năm 2020 đạt trên 53 triệu đồng/người/năm. Sở dĩ, thôn Khe Mương có được kết quả này là nhờ trồng rừng hiệu quả 200ha, nâng diện tích trồng cây ăn quả, trồng chè lên 5,5ha và phát triển mạnh về chăn nuôi trâu bò và nhiều loại gia cầm khác. Khi kinh tế phát triển, nhân dân thôn Khe Mương đã đầu tư xây dựng nhà cửa khang trang và mở nhiều ngành nghề, dịch vụ, xây dựng đường giao thông... Đặc biệt mới đây UBND tỉnh đã đầu tư xây dựng trên địa bàn một chiếc cầu bắc qua sông Thác Ma tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân đi lại và phát triển kinh tế, nhất là giúp các em học sinh thoát khỏi cảnh lội sông đi học nên phụ huynh an tâm.
    Hiện nay, thôn Khe Mương và thôn Tân Lý đã được sáp nhập thành thôn Tây Sơn với tổng số 150 hộ dân với 651 nhân khẩu. Tại thôn có một Chi bộ gồm 16 đảng viên đang trực tiếp lãnh đạo nhân dân trong thôn đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng trên địa bàn. Phát huy truyền thống anh hùng của quê hương, cán bộ và nhân dân thôn Tây Sơn tiếp tục đoàn kết một lòng, nỗ lực phấn đấu đưa vùng chiến khu cách mạng thành vùng đất đầy tiềm năng.
     Đến Tây Sơn hôm nay không ít người sẽ ngạc nhiên trước sự đổi thay nhanh chóng của một vùng quê nghèo ở cách xa trung tâm huyện lỵ trên 20km, nhất là tận mắt chứng kiến sức sống mãnh liệt, tràn đầy trên vùng đất một thời là tuyến phòng thủ, là vành đai trắng ở phía Nam của tỉnh Quảng Trị./.

Tác giả bài viết: Võ Văn Hạ